REDACTIE – Vandaag, ruim 160 jaar geleden, werd George Hendrik Breitner geboren. Hoewel hij de Haagse kunstacademie nooit af heeft gemaakt, is hij een wereldberoemde kunstschilder geworden. Met zijn losse toets laat hij de Amsterdamse straten tot leven komen. Maar tussen 1893 en 1896 laat hij zich van een hele andere kant zien. Aan de Lauriergracht in Amsterdam schildert hij dertien keer zijn muze in een kimono. Met als bekendste werk uit de reeks, “Meisje in kimono”. Maar waar komt deze Japanse kimono, een merkwaardig object voor een doorsnee Amsterdammer, plotseling vandaan?
Japonisme
Wanneer aan het eind van de 19e eeuw de grenzen opengaan van Japan zorgt dat voor veel inspiratie bij de avant-garde. Grote kunstenaars door heel Europa laten zich inspireren door Japan en verwerken Japanse voorwerpen in hun kunstwerken. Één van de bekendste voorbeelden is Vincent van Gogh, de Nederlandse schilder uit Brabant raakt gefascineerd door Japanse houtsneden. Met een moeilijke naam ukiyo-e genoemd. Deze kunstvorm is onderdeel van het japonisme, een term die wordt gebruikt voor alles wat Japans is. De kimono in Breitners schilderij suggereert dat ook Breitner aanhanger is geweest van het japonisme, maar was dit werkelijk het geval?
Meisje in kimono
De serie schilderijen waarin vrouwen te zien zijn in een kimono is wereldbekend. Het meisje dat model heeft gestaan voor de werken is Geesje Kwak, toen pas zestien jaar. Voordat Breitner deze werken schilderde, was hij al bekend met Japanse kunst. Hij had toen al verschillende schetsen en tekeningen gemaakt met een Japans thema. In Parijs is hij waarschijnlijk voor het eerst in aanraking gekomen met deze nieuwe trend. Maar ook terug in Nederland was hij goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen vanwege zijn lidmaatschap bij verschillende kunstenaarsverenigingen.
George Breitner heeft, net als veel andere kunstenaars, veel Japanse objecten in zijn bezit gehad. Deze figureerde in schilderijen, zoals ook de kimono. Hij had onder andere een verzameling van 44 Japanse prenten. Maar wat hij allemaal precies in zijn bezit had is niet duidelijk, en vooral niet of alles ook echt een Japanse herkomst had.
Of toch niet?
De werken met Japanse uitstraling lijken erop te wijzen dat Breitner een serieuze aanhanger van het japonisme is geweest. Toch kijken sommige experts hier anders naar. Zo gaat Menno Fitski, hoofd Aziatische kunst van het Rijksmuseum, in zijn boek De Smalle Brug in op het werk Het Oorringetje. Hij concludeert bijvoorbeeld dat de vrouw in het werk helemaal geen kimono draagt maar een peignoir, een chic woord voor badjas. Ook het kamerscherm zou niet Japans zijn. Daarnaast zou Breitner zich vooral hebben geïnteresseerd in de kleuren en materialen van de exotische stoffen. Niet in de Japanse cultuur.
Liefde voor Japan
Dat Breitner zich liet inspireren door Japan is duidelijk. Eerst in Parijs en later hoorde hij erover in Nederland, onder andere bij verschillende kunstenaarsverenigingen. We zien deze inspiratie als eerste terug in schetsen van de vroege jaren 1880. Later zien we dit duidelijk in de serie schilderijen van Geesje afgebeeld in een kimono. Hoe diep de liefde voor Japan geworteld was bij Breitner komen we misschien nooit meer te weten, maar een fascinatie voor het land had hij zeker.
Wil jij meer te weten komen over Breitner en het Meisje in kimono? Bekijk dan zeker ook onze korte documentaire.
