REDACTIE – Op 17 december 1855 wordt kunstenares Suze Robertson geboren. Robertson groeit uit tot een succesvolle schilder die het ene na het andere werk verkoopt. Ze inspireert kunstenaars zoals Piet Mondriaan, Leo Gestel en Jan Sluijters. In het tweede en laatste deel van onze reeks over Robertson gaan we op zoek naar het antwoord op de vraag waarom Robertson tegenwoordig minder bekendheid geniet dan haar mannelijke tijdgenoten. Hoe raakte Robertson na haar dood in de vergetelheid?
Wie was Suze Robertson?
Tijdens haar leven was Suze Robertson een gewaardeerde kunstenaar die een inspiratiebron is geweest voor grote kunstenaars zoals Piet Mondriaan, Leo Gestel en Jan Sluijters. Nadat ze haar dochter Sara onderbrengt bij verschillende gastgezinnen, dankzij financiële hulp van de familie Mesdag, stort Robertson zich volledig op haar kunst en neemt haar carrière een vlucht. Ze produceert ontzettend veel werk en verkoopt het ene na het andere. Ook vindt in 1905 haar eerste grote tentoonstelling plaats, in de Rotterdamse Kunstkring. Eerder zijn de meeste critici niet over haar werk te spreken, het was volgens hen veel te modern, maar na haar tentoonstellingen krijgt ze lovende reacties.
Robertson is in haar tijd een vernieuwer. Ze hoort niet bij een kunstgroep of school, maar maakt wat ze zelf wilde. Ze beeldt vaak eenvoudige vrouwen af die alledaagse taken uitvoeren, zoals de was ophangen of aardappels schillen. Dit had ook een praktische reden, het is in haar tijd namelijk als vrouw bijna onmogelijk om mannen model te laten zitten. Naast haar onderwerpkeuze is ze ook revolutionair vanwege haar kleurgebruik. Haar werken lijken op het eerste gezicht donker en grauw maar als je wat langer kijkt, werkt ze met felle kleuren. Ze speelt voornamelijk met de primaire kleuren rood, blauw en geel. Dit is op dat moment helemaal niet gebruikelijk, een grijs en grauw kleurenpalet is op dat moment de norm.
Ondanks Robertsons belangrijke positie in de kunstgeschiedenis is ze na haar dood in 1922 in de vergetelheid geraakt. We kennen allemaal de mannelijke schilders Vincent van Gogh, Piet Mondriaan, Leo Gestel. Maar hun vrouwelijke inspiratiebron laat maar bij weinig mensen een belletje rinkelen.
Vrouwelijke kunstenaars
Suze Robertson is helaas niet de enige vrouwelijke kunstenaar die in de vergetelheid is geraakt. In 1971 schrijft de Amerikaanse onderzoeker Linda Nochlin een essay genaamd Why have there been no great women artists?. Hierin beweert Nochlin dat er lang geen goede vrouwelijke kunstenaars waren geweest omdat ze geen toegang hadden tot kunstacademies. Maar inmiddels weten we dat dat allesbehalve waar is, Robertson is hier een goed voorbeeld van, zij heeft namelijk op verschillende scholen kunsteducatie gevolgd. Er waren genoeg vrouwelijke kunstenaars met ontzettend veel talent, maar zij zijn systematisch gediscrimineerd.
Zo kopen museumdirecteuren hun werk lange tijd niet aan, vinden critici het niet waard om over hen te schrijven en zien ook kunsthistorici hen niet staan. Zo wordt ook het immens populaire kunstgeschiedenisboek History of Art uit 1962 ruim vier miljoen keer verkocht, helaas is er geen enkele vrouw in genoemd. Vandaag de dag is de systematische discriminatie nog steeds terug te zien in Nederlandse musea. In 2019 heeft de Volkskrant onderzoek gedaan onder 28 musea naar het aantal vrouwelijke kunstenaars die te zien zijn in hun collectie. Hieruit blijkt dat onder meer dat gemiddeld 17 procent van de kunstwerken in de collecties van de musea door een vrouw is gemaakt. De historische stukken zijn daarin niet meegenomen. Het podium voor mannen is dus nog altijd een stuk groter.
Daarnaast worden vrouwen lange tijd buitengesloten van activiteiten waar mannelijke kunstenaars samenkomen. Hierdoor is het voor vrouwen moeilijk om binnen te dringen in de kunstwereld. Het is volgens de meeste mannen niet de bedoeling dat vrouwen gaan werken als kunstenaar, zij hebben de rol van echtgenoot, minnares of muze. Ook Robertson kreeg hiermee te maken. Zo mogen vrouwen in eerste instantie niet naar de lessen waarin je leert tekenen naar naaktmodel en mogen vrouwen ook niet plaatsnemen aan de leestafel van kunstenaarsvereniging Pulchri Studio, waar Robertson lid van is. Toen ze in 1894 moeder wordt van dochter Sara wordt er van haar verwacht dat zij de zorg voor het kind op zich zou nemen. In plaats daarvan wordt Sara in een gastgezin geplaatst en richt Robertson zich op haar carrière. Ze vindt dat ze dezelfde rechten heeft als mannelijke kunstenaars en laat zich niet zomaar aan de kant zetten, maar het heeft uiteraard niet geholpen bij haar bekendheid.
Suze paste niet in een hokje
Dat Robertson in de vergetelheid is geraakt, is echter niet volledig toe te schrijven aan de door mannen gedomineerde kunstwereld. Naast het feit dat Robertson een vrouw is, is ze ook erg op zichzelf geweest. Ze wilt bijvoorbeeld niet bij een kunstgroep of school, zoals de Haagse School, horen. Ze wilt maken wat ze zelf wil en niet te maken hebben met bepaalde stijlregels. Maar de kunstgeschiedenis gaat nou eenmaal vaak uit van stromingen en grote namen, aldus Suzanne Veldink, gastconservator voor de overzichtstentoonstelling over Robertson in het Museum Panorama Mesdag. Doordat Robertson zo’n eigen en vernieuwende stijl heeft, stelt Veldink, paste ze niet in een van de hokjes. Hierdoor is ze door critici en kunsthistorici niet meegenomen in bijvoorbeeld recensies en boeken.
Het is duidelijk dat Robertson graag op zichzelf heeft geleefd en ontzettend hard heeft gewerkt aan haar schilderijen. Door deze focus heeft ze minder de tijd om zichzelf aan te prijzen. Ze vindt dat haar werken voor haar moeten spreken, maar dit blijkt in de kunstwereld waar marketing een groot aandeel heeft in je potentiële succes niet genoeg. Het zou in haar voordeel hebben gewerkt als mensen meer van haar wisten. “Persoonlijke documenten waren ook lang onvindbaar, waardoor de mythe rondom haar figuur verdween”, schreef journalist Toef Jaeger in de NRC. Zoals bij bijvoorbeeld Vincent van Gogh wel het geval is geweest, door zijn brieven was zijn hele leven te reconstrueren. Op die manier wordt hij nog altijd levend gehouden. Dit is bij Robertson niet het geval.
In de vergetelheid
Je kan nog zo vernieuwend en succesvol zijn tijdens je leven, helaas is dit geen voorbode voor grote bekendheid na je dood. Robertson heeft tentoonstellingen gehad en inspireerde vele kunstenaars na haar, toch kennen nu nog maar weinig mensen haar. Dit is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het feit dat Robertson een vrouw is. In de tijd van Robertson ben je als vrouw veroordeeld tot de rol van echtgenoot, moeder of minnares. Maar zeker niet een succesvol kunstenaar. Nog altijd hangen er meer werken van mannen in musea dan van vrouwelijke kunstenaars. Een kwalijke zaak waardoor veel vrouwen zijn weggeschreven.
Daarnaast heeft Robertson zelf weinig oog gehad voor haar pr. Ze was ervan overtuigd dat haar werken voor haar spreken, helaas is dit niet genoeg om haar nalatenschap levend te houden bij volgende generaties.
Museum Panorama Mesdag heeft vorig jaar een grote overzichtstentoonstelling gemaakt met 75 werken van Robertson, om de kunstenaar weer uit de vergetelheid te halen. Hiervoor is veelvuldig onderzoek gedaan en heeft onderzoeker Kees van der Geer toegang gekregen tot de archieven waarin hij veel nieuwe informatie heeft kunnen vinden over Robertson. Een goed begin om Robertson weer op de kaart te zetten.
