De collectie van Stichting Oude Groninger Kerken

Doel van Stichting Oude Groninger Kerken is het in stand houden van historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en het bevorderen van de belangstelling hiervoor. Er vallen vele kerken onder deze stichting, maar onder het zogeheten grootste museum van Nederland vallen er vier: De kerk van Pieterburen, Krewerd, Middelstum en Midwolde.

Hieronder worden de kerken uitgelicht, want de geschiedenis van de Groninger kerken bestaat niet alleen uit jaartallen, bouwstijlen en orgels. Elke kerk vertelt zijn eigen verhaal, over stenen duivels, hostiewonderen, onthoofde heilige of beenderen die in de kerkmuur werden gemetseld. Dit zijn niet alleen spannende verhalen, maar ze laten ook zien hoe rijk de historie is van het Groningerland. En ze plaatsen de kerk in de loop van de geschiedenis.

De kerk van Pieterburen: De Petruskerk

Net als in de Martinikerk Groningen, is het koor van deze 15e eeuwse gotische kerk hoger dan het schip. Rond 1600 is het noordelijke dwarsschip aan het gebouw toegevoegd. De oorspronkelijk vrijstaande toren is in 1805 vervangen door een aan de kerk vastgebouwde toren. Deze toren was solide genoeg om ook als dorpsgevangenis gebruikt te worden. De kerk van Pieterburen heeft een zeer fraai interieur, met opvallend rijk versierde triomfboog door Anthonie Walles, dankzij de bewoners van borg Dijksterhuis. Deze borg, gesloopt in 1903, stond aan de noordkant van het dorp.

Aan de kerk grenst Domies Toen, de botanische tuin van de dominee. In 2006 kreeg de tuin een opvallend entreegebouw van Onyx Architecten. Naast Domies Toen is een theeschenkerij te vinden met een terras aan een oude middeleeuwse waterplaats. De kerk van Pieterburen behoort tot het Grootste Museum van Nederland, samen met de kerken van Krewerd, Middelstum en Midwolde.

De kerk van Midwolde: Kerk Midwolde

Interieur en inventaris zijn grotendeels vervaardigd in opdracht van de bewoners van de nabijgelegen borg Nienoord, de families van Ewsum en von Inn- und Knyphausen. Het pronkstuk is de marmeren graftombe door Rombout Verhulst in opdracht van Anna van Ewsum († 1714). Onder het praalgraf bevindt zich een grafkelder. Verder zien we een eikenhouten portaal, een herenbank uit ca. 1660 en een fraai gesneden preekstoel uit 1711, ontworpen door stadsbouwmeester Allert Meijer met houtsnijwerk van Jan de Rijk. Een gebrandschilderd glas herinnert aan 1907, het jaar waarin de familie Van Panhuys uit Midwolde verdronk in het Hoendiep.

De kerk van Middelstum: Hippolytus kerk

Deze 15e eeuwse bakstenen kruiskerk is een van de mooiste voorbeelden van laatgotische kerkbouw in Groningen. In de muren is hier en daar tufsteen verwerkt, waarschijnlijk afkomstig van de oude romaanse kerk. Het schitterende interieur biedt veel bezienswaardigheden. Zo zijn er 16e eeuwse muur- en gewelfschilderingen, is er een epitaaf ter ere van Egbert Onsta, en een sacramentsnis van gele Bentheimer zandsteen. De noordelijke ingangsdeur uit circa 1500 is een van de weinige overgebleven middeleeuwse deuren in Groningen. De toren uit 1487 kreeg in de 17e eeuw een koepel waarin later een carillon werd geplaatst. In de toren zelf hangt een luidklok uit 1520. Carillon en klok werden in WO II door de Duitsers geroofd, maar in 1946 weer teruggehangen in de toren. De kerk wordt gehuurd door de Protestantse Gemeente Middelstum, Toornwerd en Westerwijtwerd. Deze verzorgt de kerkdiensten.

De kerk van Krewerd: Kerk Krewerd

Een compact laat romaans zaalkerkje waarin vooral de koepelgewelven met baksteenimitatie opvallen. De gotische toren komt uit de 15e eeuw. De kerk was oorspronkelijk gewijd aan Maria. De bouw van het kerkje hangt samen met de Steenhuizerborg die bij Krewerd stond. De bewoner van de borg, de rijke weduwe Tiadeke zou een belofte hebben gedaan toen haar zoon Menco ernstig ziek was. Ze beloofde dat als haar zoon zou herstellen zij een kerk zou bouwen. Na het herstel van haar zoon kwam ze haar belofte niet na, maar toen haar zoon later kinderloos was gestorven liet ze alsnog de kerk bouwen. De kerk is gesloten voor diensten, maar af en toe worden er orgelconcerten gegeven.