REDACTIE – Op 2 oktober 1944 begint een verwoestende strijd genaamd de Slag om de Schelde, die later de bijnaam De vergeten slag krijgt. Ruim een maand lang wordt er gevochten om de Scheldemonding met vele doden als gevolg. Het gevecht laat een enorme ravage achter in Zeeland, toch staat er in de geschiedenisboeken weinig tot niks over deze gebeurtenis.
Achtergrond van de Slag om de Schelde
Wanneer Parijs bevrijd wordt door de geallieerden op 25 augustus komt er een hele snelle opmars op gang richting Nederland. De Duitse weerstand is niet langer het probleem maar de bevoorrading van de geallieerde troepen. Op 4 september 1944 vallen de geallieerden onder opperbevelhebber Eisenhower de haven van Antwerpen binnen, sneller dan gedacht hebben ze de haven in handen. De haven moet de oplossing worden van het bevoorradingsprobleem. Maar om de haven werkelijk in te zetten moeten de geallieerden ook de Westerschelde innemen.
Het is de bedoeling dat de Canadezen, onderdeel van de geallieerden, in rap tempo het gebied van de Westerschelde innemen maar het tegenovergestelde gebeurt. De ene na de andere blunder volgt elkaar op en het wordt een bloederige strijd.
Ten eerste zijn bevelhebbers Eisenhower en Montgomery het niet met elkaar eens over de strategie om Duitsland binnen te vallen. Het conflict zorgt ervoor dat op 4 en 5 september de opmars van het geallieerde leger stopt aan het Leopoldkanaal, een aantal dorpjes worden hierdoor niet bevrijd.
Daarnaast blijkt achteraf dat duizenden Duitse soldaten vastzitten in Zeeuw-Vlaanderen, niet meer dan tientallen kilometers van het Leopoldkanaal. Uit wanhoop proberen ze met bootjes zich te verplaatsen naar het naastgelegen eiland Walcheren. Tot hun verbazing worden ze hierbij niet gehinderd door de geallieerden. Duitsland krijgt hierdoor de tijd om de troepen te reorganiseren, midden september zijn ze weer goed gepositioneerd.
Vermoeide Canadezen moeten vervolgens de Westerschelde innemen maar zakken stuk voor stuk weg in de modder. Er overlijden maar liefst 10.000 burgers en soldaten voordat de Duitsers zich op 9 november op Walcheren overgeven. Als de opmars niet tot stilstand kwam bij het Leopoldkanaal, hadden de Duitsers zich nooit zo kunnen positioneren en was deze verwoesting niet nodig geweest.
Tekst gaat onder de afbeelding verder.
Beeld: Kees Lammers.
Slag om de Schelde op Netflix
In de geschiedenisboeken lezen we veel over de Slag om Arnhem, onderdeel van Operatie Market Garden. Over deze mislukte strijd weten we veel meer dan over de gewonnen Slag om de Schelde. Dit was de reden voor het Vfonds, het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg, om 75 jaar na de bevrijding van Nederland stil te staan bij deze vergeten slag. Dit is gedaan met een film, De Slag Om De Schelde. Met een budget van ruim 14 miljoen werd het de best bekeken bioscoopfilm van 2021. Hiermee krijgt de slag weer een plekje in de Nederlandse historie, nadat het daarvoor in de vergetelheid raakte.
De vergeten slag
De Slag om de Schelde is zeer belangrijk geweest voor de bevrijding van Nederland, maar voor veel mensen is dit onbekend. Hoe komt dat? Militair historicus Tobias van Gent vertelt bij Omroep Zeeland waarom hij denkt dat de slag onderbelicht is gebleven.
Ten eerste was het doel van de slag om troepen te bevoorraden. ‘Dit is gewoon niet zo sexy’, aldus Van Gent. De tweede reden volgens Van Gent is dat de strijd voornamelijk is uitgevoerd door de Canadezen. De Canadezen moesten het vuile werk doen en kregen hiervoor weinig waardering in tegenstelling tot de Amerikanen. Ze noemde zichzelf daarom ook wel het Assepoester leger.
Als laatste reden noemt Van Gent schaamte. Het is een zware slag geweest waarin veel fouten zijn gemaakt door de geallieerden. ‘Als je een strijd glorieus wint heb je meer reden om daar voortdurend op terug te kijken dan in dit geval’.
De Zeeuwse mentaliteit
Jaap Rus, een Zeeuwse verzetsheld, is ooggetuige geweest van het gevecht. Zijn dochter, Carla Rus, schrijft in Trouw over de vergeten slag. Volgens Jaap Rus had de rest van Nederland het ook zwaar te verduren, waardoor men geen oog had voor de situatie in Zeeland: “De rest van Nederland was nog bezet en boven de rivieren had men nauwelijks weet van onze slag. Bovendien ging Holland die vreselijke Hongerwinter nog in. Ze hadden genoeg aan zichzelf. Na de algehele bevrijding van Nederland likte men overal zijn eigen wonden.”
Toen het leven van de Zeeuwen weer een beetje op de rit kwam volgde in 1953 de Watersnoodramp. “Opnieuw 1800 doden. Weer verdronken de polders in het zoute zeewater, opnieuw raakte de kleigrond vijf jaar lang onvruchtbaar. Pas toen de kruitdampen op de slagvelden al lang waren opgetrokken en de grond droog was, gingen de Zeeuwen – ook ikzelf – pas beseffen welke historische slag hier in Zeeland was geleverd.”
De Slag om de Schelde is erg belangrijk geweest voor de bevrijding van Nederland, de bevoorradingsroute via de Westerschelde naar Antwerpen is essentieel geweest voor de geallieerden. Door onder andere schaamte voor de gemaakte blunders is de strijd in de vergetelheid geraakt. Het Vfonds heeft geprobeerd meer bewustzijn te creëren met een Netflix-film. Hier zijn ze met vlag en wimpel in geslaagd. De duizenden soldaten en burgers die zijn omgekomen, zullen dankzij de film niet vergeten worden.
Wil jij meer te weten komen over De Slag om de Schelde? Bekijk dan zeker ook onze korte documentaire in het Bevrijdingsmuseum Zeeland.
