REDACTIE – Vanaf de tweede helft van de 18e eeuw steeg de status van geschilderde landschappen enorm. Schilders trokken daarom naar het platteland om pittoreske taferelen af te beelden. Honderd jaar later zijn er door heel Europa kunstkolonies gevestigd in kleine dorpjes, Domburg was er hier een van. Maar waarom voldeed dit dorpje aan de juiste eigenschappen voor een kunstenaarskolonie?
Wat zijn kunstenaarskolonies
Kunstenaars werkten veel samen, zo ontstonden er kunstenaarskringen en kunstenaarsverenigingen in de stad en kunstenaarsdorpen en kunstenaarskolonies op het platteland.Kunstenaarsdorpen waren dorpen die graag door schilders werden afgebeeld, ze hoeven zich hier niet in grote aantallen te vestigen zoals bij kunstenaarskolonies wel het geval is.
Een plek noem je een kunstenaarskolonie wanneer een groot gezelschap kunstenaars zich daar vestigt met een gemeenschappelijk doel. Het bekendste voorbeeld hiervan is Barbizon in Frankrijk. Vanaf 1830 trekken schilders zoals Jean-François Millet naar het Franse dorpje om het realistische boerenleven vast te leggen, deze stroming wordt later bekend als de School van Barbizon. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw ontstaan dit soort kunstenaarskolonies ook in Nederland. Bijvoorbeeld in Laren, Blaricum, Katwijk, Volendam en het Zeeuwse dorpje Domburg.
Domburg als kunstenaarskolonie
Waarom waren dorpjes zoals Domburg zo geschikt voor een kunstenaarskolonie? Naast het mooie landschap moest de plek aan meer voorwaarden voldoen. Ten eerste was het natuurlijk belangrijk dat de bestemming, in dit geval Domburg, goed bereikbaar was. Een plek kon nog zo mooi zijn, maar als het niet bereikbaar was, zouden kunstenaars zich daar ook niet vestigen. Kunstenaars hadden spullen nodig zoals verf en doeken vanuit de stad. Daarnaast moesten de werken die klaar waren juist terug naar de stad om verkocht te worden. Dankzij goede verbindingen konden zowel Zeeuwen als mensen buiten Zeeland de badplaats Domburg goed bereiken.
Ten tweede was het belangrijk dat er een trefpunt in het dorp was voor de kunstenaars. Vaak was dit een hotel of herberg waar een aantal kunstenaars verbleven. Hier konden schilders werken en als het nodig was goedkoop onderdak vinden. Voor Domburg was een belangrijke ontmoetingsplek het atelier van kunstenares Mies Elout-Drabbe en de familiewoning van de familie Elout. Kunstenaars zoals Jan Toorop en Piet Mondriaan verbleven hier graag met vrienden.
Daarnaast was er een tentoonstellingsgebouwtje neergezet in 1911 om met elkaar te exposeren. Helaas werd dit vernield door een zware storm. In 1944 werd er opnieuw een tentoonstellingsgebouw neergezet, dit is het huidige Marie Tak van Poortvlietmuseum.
De tekst gaat onder de afbeelding verder.
Jan Toorop, De vissersvloot van Veere, 1907, in de collectie van het Centraal Museum.
Jan Toorop in Domburg
Verder was het een groot voordeel als er al een gerespecteerd, meestal oudere, kunstenaar aanwezig was in het dorp. Hij kon voor kunstenaars zeer waardevol zijn, bijvoorbeeld voor advies of nieuwe contacten. Voor Domburg was dit de Nederlandse kunstenaar Jan Toorop. Samen met kunstvriendin Mies Elout-Drabbe hebben ze veel kunstenaars naar de Zeeuwse badplaats getrokken. In 1898 bezoekt Toorop voor het eerst Domburg, vanaf dat moment bezoekt hij tot 1921 het dorpje steevast elke zomer.
Schilders de natuur in
Wanneer er steeds meer vraag ontstaat naar schilderijen van landschappen verlaten kunstenaars de grote stad. Ze gaan zich voor een periode vestigen in kleine dorpjes zoals Domburg. Hier raakten kunstenaars geïnspireerd door de stranden met het veelbesproken Zeeuwse licht. Deze schittering was in Domburg te zien omdat verschillende stromingen voor de kust van Domburg samenkomen. Hierdoor stegen zoutkristallen op en weerkaatsten het zonlicht en gaven prachtig licht. Daarnaast waren kunstenaars gek op de uitgestrekte duinen, het strand en het dorpse leven.
Deze combinatie van factoren maakte een dorp als Domburg een geschikte plek voor een kunstenaarskolonie. De badplaats is goed bereikbaar en kunstenaars waren welkom bij de familie Elout-Drabbe. Daarnaast konden ze vanaf 1911 exposeren in een tentoonstellingsgebouw ontworpen door Toorop en Piet Mondriaan met hun beste werken. Toorop heeft veel betekend voor deze kunstenaarskolonie. Hij bracht graag kunstenaars naar het dorp en bracht ze vervolgens met elkaar in contact. Tegenwoordig laat het Marie Tak van Poortvlietmuseum kunstwerken zien van Toorop en veel andere schilders die actief waren in de regio.
Wil jij meer te weten komen over kunstenaars in Domburg? Bekijk dan zeker ook onze korte documentaire.
