REDACTIE – Het Stedelijk Museum Amsterdam opende in oktober 2023 de tentoonstelling This Will Not End Well van de spraakmakende fotograaf Nan Goldin. De kunstenaar werd tijdens haar carrière geïnspireerd door de Nederlandse fotograaf Ed van der Elsken. Als je hun werken naast elkaar legt zie je grote overeenkomsten.
Nan Goldin
De foto’s van Nan Goldin (70) over zowel het alledaagse onderwerpen als het wilde nachtleven zijn wereldberoemd. De persoonlijke foto’s zijn schrijnend en rauw, de kunstenaar heeft namelijk geen gemakkelijk leven. Ze heeft een ongelukkige jeugd waarin haar zus op 19-jarige leeftijd zelfmoord pleegt. Ze krijgt te maken met een verslaving aan verdovende middelen en een aidsepidemie die haar vriendenkring in de jaren 80 zwaar treft.
Haar foto’s weerspiegelen deze vreselijke gebeurtenissen. “Sinds de jaren zeventig fungeert haar camera als een visueel dagboek, waarin geen crisis te diep, geen verlies te groot, geen verwonding te ernstig was of ze vonden onomwonden hun weerslag in Goldins foto’s”, schrijft De Volkskrant.
De herkenbare snapshots van zichzelf en vrienden zijn duister. De fotorolletjes van Goldin vullen zich met blauw geslagen ogen, een bevriend stel dat wegkwijnt door aids, doodskisten met bloemen of Goldin in een afkickkliniek. Ondanks deze donkere thema’s in haar werken is er ook veel warmte en liefde te zien. De drugsverslaafde vrienden zijn dierbaren die ook empathie oproepen, de uitbundig geklede dragqueens ogen kwetsbaar en kinderen spelen onverschrokken. Met deze intieme beelden raakt Goldin mensen over de hele wereld.
Ed van der Elsken
Iemand die dat ook als geen ander kon, was fotograaf Ed van der Elsken. Van der Elsken, die in 1990 overleed, maakte ruim veertig jaar iconische foto’s en films. Hij dwaalde met zijn camera door wereldsteden als Parijs en Tokyo, hier ging hij op zoek naar karaktervolle individuen en legde hen vast.
In 1965 brak Van der Elsken door met een fotoroman genaamd Liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés. Hierin volgt hij verschillende jonge mensen in Parijse cafés die zichzelf verliezen in drugs. Net als Nan Goldin kreeg hij een tentoonstelling gewijd aan zijn werk in het Stedelijk Museum Amsterdam, waar deze fotoroman ook onderdeel van was. De tentoonstelling De Verliefde Camera was een overzichtstentoonstelling die 25 jaar werk liet zien van de straatfotograaf. Zijn intieme en karaktervolle foto’s van het stadsleven inspireerde de Amerikaanse Nan Goldin.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Goldin over Van der Elsken
Voor de tentoonstelling De Verliefde Camera schrijft Goldin een essay voor de bijbehorende catalogus. Hierin schrijft ze: “Toen ik voor het eerst het boek Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés zag, besefte ik dat ik mijn voorloper had ontmoet”. Goldin schrijft dat ze zich herkent in het werk van de Nederlandse fotograaf. “Precies zoals bij Ed speel ik in mijn foto’s de rol van lover. Fotografie als sublimatie van seks, als verleidingsmiddel, een poging om een cruciale rol te spelen in iemands leven. Iemand aanraken met een camera, in plaats van fysiek. Geobsedeerd zijn door iemand en die persoon via foto’s een iconische status geven – dat is wat mij aansprak in zijn werk.”
Kort na de dood van Van der Elsken wordt Goldin uitgenodigd door zijn vrouw en kinderen om bij hen te gaan wonen. “Het was een van de grootste kansen die ik in mijn leven heb gekregen.” Het versterkte mijn gevoel van verbondenheid met Ed en het bewees me dat hippies altijd andere hippies zullen herkennen, zelfs nu nog, lang daarna, ongeacht het decennium of de eeuw. Ik was blij om te weten dat sommigen van ons nog steeds bestaan”, aldus Goldin.
Overeenkomsten in werkwijze
Volgens Goldin heeft Van der Elsken nooit de internationale aandacht gekregen voor zijn werk die hij wel verdiende. “Op de een of andere manier was Ed in staat om het leven op de meest ware manier te documenteren, altijd op zoek naar schoonheid en verbonden met het anders zo alledaagse”. Goldin heeft in veel opzichten dezelfde werkwijze, ook zij laat de alledaagse rauwheid zien maar tegelijkertijd de warmte. Ze gingen beiden op in de liefde en de drugs, wat resulteerde in indrukwekkende beelden.
In tegenstelling tot Van der Elsken is Goldin veel meer aanwezig in haar werk, ze fotografeert zichzelf en haar dierbare vrienden en familie. Haar persoonlijke leven is het onderwerp. In de werken van Van der Elsken is dit minder aan de hand. Hij ging de grote stad in op zoek naar opvallende personages, hoewel hij zijn vrouwen ook graag voor zijn lens liet verschijnen.
Inspiratie
Naast het feit dat ze allebei een overzichtstentoonstelling kregen in het Stedelijk Museum Amsterdam hebben ze veel meer raakvlakken. Dezelfde manier van werken met hun focus op het alledaagse leven is een zeer duidelijke overeenkomst in hun werk. Nog altijd schrijft Goldin liefdevol over zijn werk en Van der Elsken zelf. Een band die na zijn dood alleen maar sterker wordt wanneer Goldin wordt uitgenodigd om bij zijn familie te gaan wonen.
