REDACTIE – Het is wellicht niet bij iedereen bekend, maar naast zijn geroemde kubistische schilderijen heeft Pablo Picasso ook ontzettend veel keramiek gemaakt. In het jaar 2023, waarin Picasso’s vijftigste sterfjaar herdenken, wijdde Royal Museum Delft een tentoonstelling genaamd Picasso. Magisch Keramist aan zijn keramieken beeldhouwwerken. Maar waar is deze liefde voor keramiek vandaan gekomen?
Heropleving van keramiek
Het maken van keramiek krijgt in de tweede helft van de negentiende eeuw een heropleving. Modernistische kunstenaars, onder wie Picasso, reizen massaal naar Zuid-Frankrijk om daar samen te werken met pottenbakkers. Aansluitend op de arts and crafts-beweging, een groep kunstenaars die zich richt op handgemaakte producten, in Engeland ontstaat in Frankrijk de vraag naar ambachtelijk aardewerk. Moderne keramisten zoals Jean-Joseph Carriès (1855-1894) maakten werken die erg populair waren onder jongeren die veel te besteden hadden. Deze nieuwe interesse zorgde voor een herwaardering van keramiek in Frankrijk waar de modernisten graag gebruik van maakten.
Keramiek van Paul Gauguin
Paul Gauguin zullen de meesten kennen als vriend van Vincent van Gogh en van zijn primitieve schilderijen die hij maakte in Haïti. Maar tussen 1886 en 1895 slaat Gauguin een ander pad in. Hij gaat werken met keramiek. In de kunststad Parijs heeft hij maar liefst honderden keramieken sculpturen gemaakt. In het begin schildert hij voornamelijk vazen gemaakt door een keramist maar niet veel later gaat hij zelf aan de slag met keramiek.
Hoewel het werken met keramiek op het eerste gezicht lijkt voortgekomen uit de arts en crafts-beweging, in gang gezet door William Morris, ziet Gauguin zijn keramiek niet als handwerk. Volgens hem is het een vorm van kunst. Keramiek is voor Gauguin een nieuwe discipline waarin hij veel directer universele thema’s zoals geboorte, leven en dood kan uitdrukken. Keramiek en houtsnijwerk zijn volgens Gauguin veel primitiever. Deze opvatting geeft hij door aan zijn vriend Paco Durrio.
Keramist Paco Durrio en Picasso
Op negentienjarige leeftijd ontmoet Picasso de keramist Paco Durrio. De keramist is zeer onder de indruk van de jonge kunstenaar Picasso en laat hem gebruikmaken van zijn oude atelier in Parijs. Hier zijn veel keramieken werken te zien, onder andere van Gauguin. Durrio is een goede vriend van Gauguin en heeft daardoor ook veel van zijn werken in zijn bezit. Op deze manier komt Picasso in aanraking met de kunst van Gauguin. Picasso laat zich enorm inspireren door Gauguin ’s vereenvoudigde werkwijze, in eerste instantie voor zijn schilderijen maar later ook voor zijn keramische kunst. Het werken met simpele vormen neemt Picasso duidelijk over.
De opvatting van Gauguin over keramiek geeft Durrio ook weer door aan Picasso. Durrio spoort Picasso voor het eerst aan om te gaan werken met klei. Hiervoor bestuderen ze samen de keramische werken van Gauguin. Rond 1906-1907 maakte Picasso zijn eerste keramische werken in het atelier van Durrio, helaas zijn hiervan veel werken verloren gegaan. Een voorbeeld van een werk dat wel nog te zien is, is dit bronzen beeldje van een vrouw die haar haar kamt (rechts). De gelijkenissen tussen het beeld (links) van Gauguin uit 1889 zijn groot. De simpele vormen en geknielde houding komen erg met elkaar overeen.
De instructies van Durrio gebaseerd op het werk van Gauguin hebben grote sporen achtergelaten in het werk van Picasso. Maar het duurde lang voor hij zich verder verdiepte in keramiek. Pas op een veel latere leeftijd vertrekt hij naar het Zuid-Franse dorpje Vallauris waar hij gaat werken in de pottenbakkerij van Georges Ramié. Samen met zijn vrouw bezit hij een pottenbakkerij waar Picasso een aantal workshops volgt. In een periode van twintig jaar maakt hij vervolgens 3500 werken.
Picasso in Vallauris
Op 65-jarige leeftijd vestigt Picasso zich in Vallauris, het dorpje dat bekend staat om het aardewerk en keramiek. In de pottenbakkerij Madoura gaat hij aan de slag tussen de ambachtsmannen. In deze periode schrijft hij aan kunstenaar Henri Lauren: “Ik heb op gebogen oppervlakken geschilderd, bollen bijvoorbeeld. Het is verbazingwekkend. Je beschildert een fles en het rent van je weg, het glijdt om de ronding heen.” Hij voelt zich artistiek herladen.
Keramiek van Picasso
Picasso werd al vroeg in zijn carrière geïntroduceerd met keramieken beeldhouwwerken. Hij was nog geen twintig toen hij in het atelier van de bekende keramist Paco Durrio mocht werken. Hier stond hij oog in oog met een grote hoeveelheid kunstwerken van Paul Gauguin. Gauguin, die een goede vriend van Durrio was, inspireerde hem met zijn opvatting. Namelijk dat keramiek een vernieuwende en autonome kunstdiscipline was waar je veel directer in expressie kan uitdrukken. Durrio wilde deze opvatting ook graag aan Picasso meegeven, hij heeft rond 1906 hem aangespoord een aantal beeldhouwwerken te maken. Pas op latere leeftijd pakt hij dit serieus op in Zuid-Frankrijk, ongeveer 3500 keramische beeldhouwwerken zijn hiervan het resultaat.
