Lees hier het interview van MuseumTV met kunstdetective Arthur Brand. In deel 1 duiken we in zijn inspiratiebronnen en eerste jaren in het vak.
Maak kennis met Arthur Brand, de grootste kunstdetective van Nederland. Met zijn doortastende werk heeft hij voor honderden miljoenen aan kunstroven opgelost. Ontdek het intrigerende levensverhaal van deze hedendaagse Indiana Jones. Van het vinden van de verloren gewaande beelden van paarden rondom Hitlers paleis in Berlijn tot het door de Romeinse kerk verboden Judas-evangelie. Wanneer alle hoop verloren was, wist Brand telkens weer de wereld te verbazen.
Het begon allemaal met meestervervalser Han van Meegeren..
Han van Meegeren tijdens zijn proces in 1947
Vanaf het balkon in zijn appartement in zijn geboorteplaats Deventer kijkt Brand uit op de oorsprong van zijn passie voor kunst: het graf van Han van Meegeren. Deze beruchte kunstvervalser wist rond de Tweede Wereldoorlog voor grof geld valse schilderijen van Vermeer te verkopen aan onder andere Museum Boijmans Van Beuningen. Brand legt uit: “Je wereld als kind bestaat uit de omgeving van 100 meter rondom je straat. Landen als Amerika zag je wel op tv maar waren heel ver weg. Toen ik hoorde van deze wereldberoemde Deventenaar die nog bij mijn opa in de klas had gezeten sprak dat dus ontzettend tot te verbeelding. Hoe hij die slechte (zoals je als kind dan denkt) Duitsers heeft besodemieterd met vervalsingen.. Daar begon het dus allemaal mee. Nog voordat ik wist wat kunst inhield wist ik zo wat vervalsingen waren.”
Bedreigingen?
Waar het werk van een undercover-journalist als Alberto Stegeman vanwege gevaar voor herkenning door de jaren heen alleen maar moeilijker is geworden, is bij Brand het tegenovergestelde geval. “Ik heb weinig last van bedreigingen want de criminelen weten dat ik ze niet achter de tralies probeer te krijgen. Het gaat mij niet om wie de originele dieven waren, zolang de kunst maar terug is. Als ik met een deal kom zeggen ze wel altijd: Arthur als je ons besodemietert dan gaat je kop eraf. Dat weet ik ook en daarom durf ik ze ook bij mij thuis uit te nodigen. Omdat het nu in veel gevallen goed is gegaan heb ik het vertrouwen gewonnen en is mijn werk juist steeds makkelijker geworden.”
Graven naar Romeinse munten in de Spaanse bergen
Na zijn middelbare school ging Arthur Brand een jaar in Spanje studeren. In die tijd nog niet zo gebruikelijk als nu. Het was in het zonnige zuiden waar hij zijn eerste archeologische vondst deed. “We zaten vaak op het balkon en leefden vlakbij een zigeunerwijk. Op een avond zag ik allemaal mannen uit een auto stappen met scheppen en lampen. Nadat ik vroeg wat ze aan het doen waren legden ze uit dat ze schatten gingen graven en vroegen of ik mee wilde. Dat heb ik natuurlijk gelijk gedaan. Dat het eigenlijk illegaal was kwam ik later pas achter.” In een setting die doet denken aan een spaghettiwestern ging Brand ’s nachts in de bergen aan de slag. Hij vervolgt: “Toen vonden we twee Romeinse munten. Als je dat in je handen hebt dan gebeurt er iets. Na het schoonmaken langzaam het zilver en hoofd van een Romeinse keizer zien verschijnen. De realisatie dat het 2000 jaar in de grond heeft gelegen nadat een soldaat, of wie dan ook, het verloren heeft en dat jij de eerste bent die het na zo’n tijdspanne weer aanraakt. Dat is geschiedenis die écht tot leven komt.”
TV-Serie
Meer weten over Arthur Brand? Bekijk dan begin 2018 de zesdelige serie ‘De Kunstdetective’ bij Omroep MAX. Volg vanuit de luie stoel het werk van de kunstdetective terwijl hij onopgeloste zaken onderzoekt.
Met de excentrieke Michel van Rijn naar Schotland Yard
Bij terugkomst in Nederland gaat Brand verder met het verzamelen van munten. Al vlug ontdekte hij dat er ook veel vervalsingen op de markt waren en gaat op onderzoek uit. Rond 2003 kwam hij daarom in contact met de beroemde ‘kunstboef’ Michel van Rijn. Na zich jarenlang bezig gehouden te hebben met allerlei schimmige zaakjes zette Van Rijn zich nu in samenwerking met Schotland Yard in tegen de kunstcriminaliteit. Brand vertelt over die tijd: “FBI, New York Times en de beroemdste kunstvervalsers- en verzamelaars kwamen er allemaal over de vloer dus ik zat ineens in het middelpunt van de actie.” Een hoogtepunt in die tijd was het opsporen van het verboden Judas-evangelie. “Rond die tijd kwam ook The Da Vinci Code van Dan Brown uit en terwijl dat fictief is hadden wij een écht manuscript in handen zoals beschreven in dat boek. 2000 jaar lang had de kerk geprobeerd dit geheim te houden en men dacht dat alles vernietigd was. Nu bleek dat er toch nog een exemplaar was opgedoken in een grot in Egypte en die kwam uiteindelijk bij ons terecht.” Deze tijd blijkt later het perfecte startschot voor zijn loopbaan te zijn. Brand concludeert: “Het was een keiharde wereld, niemand nam me serieus en ik verdiende geen moer maar bedacht me toen: als je bij Indiana Jones in de buurt wil komen dan is dit plek.”
Wat is zijn kracht?
Op de vraag wat zijn grootste kracht is als kunstdetective wijst hij op zijn doorzettingsvermogen. “Er zijn niet veel mensen die dit werk doen dus dan ben je al snel de slechtste en de beste. Mijn kracht is echter dat ik altijd doorzet. Als ik iets op het spoor ben dan hang ik een foto op de muur zodat ik er iedere dag aan denk. Hoe moeilijk het ook is, ik blijf doorgaan en dat is natuurlijk heel lastig voor de tegenpartij. Zij denken dan ‘oh, oh, dit is een probleem, die Brand blijft graven en komt steeds dichterbij”.
