Tijdens corona leerde de samenleving zich online te organiseren. Concerten waren te bewonderen via livestreams en er werd heel wat geborreld via programma’s zoals Zoom en Teams. Ook musea hebben zich veerkrachtig getoond. Toen de museumdeuren noodgedwongen op slot moesten, zochten zij naar andere wegen om in contact te blijven met het publiek. En niet zonder succes, want er is een heel nieuw online domein is ontstaan. Wij doken in de trends en delen deze graag met jullie.
Waar het ooit begon
Musea zorgen niet alleen voor vermaak, maar ook als cultureel archief. Wanneer je niet in staat bent om fysiek af te reizen naar een museum, biedt het internet mogelijkheden. Het idee om digitaal musea te bewonderen kreeg voor het eerst echt vorm in 2011. Google introduceerde in dat jaar het Google Arts & Culture Project, een database met foto’s in hoge resolutie van vrijwel alle grote museumcollecties ter wereld. Het platform kan gezien worden als bakermat van de culturele digitalisering die in de daaropvolgende jaren steeds normaler werd.
Overheidssteun
Digitalisering is duur en zeker voor veel kleinere musea om die reden nog een utopie. In de afgelopen kabinetsperiode (2017-2021) heeft minister Van Engelshoven om die reden € 12,4 miljoen in de digitale toegankelijkheid van erfgoed, archieven en collecties geïnvesteerd. Een deel van dit geld werd beschikbaar gesteld via een regeling voor projecten die meerdere collecties toegankelijk maakt voor een algemeen publiek. De verwachting is dat dit soort projecten met name kleinere organisaties in staat stelt hun digitale collecties toegankelijk te maken.
Huidig aanbod
Een database is heel overzichtelijk, maar komt bij lange na niet in de buurt van een museumbezoek. De beleving van een bezoek hebben een aantal musea toch na proberen te bootsen met een 360-graden-tour, die je met de cursor van je pc kunt besturen. Zo kun je bijvoorbeeld met de virtuele tool van Beeld & Geluid het hele museum doorlopen en zeventig jaar televisiegeschiedenis ontdekken.
Dezelfde strategie heeft het Rijksmuseum toegepast, alleen hebben zij dit beperkt tot hun belangrijkste zaal: de Eregalerij. Hier kun je virtueel wandelen langs De Nachtwacht, Marten en Oopjen, De Bedreigde Zwaan en Het Melkmeisje. Hier kun je stoppen bij een schilderij naar keuze en wanneer je erop klikt, krijg je als het ware een soort mini-college. Nog een andere optie die we voorbij hebben zien komen is een tour die vooraf is opgenomen. Zo neemt schrijver Lucas de Man je aan de hand door het Noordbrabants Museum. Als toeschouwer is je rol hierin wel iets passiever.
Museumprijs 2021
Dat het digitale circuit ook in de museumwereld een steeds belangrijkere rol is gaan spelen zien we duidelijk terug in de jaarlijkse Museumprijs. Deze had dit jaar Digitaal Verhaal als thema. Van de drie gegadigden – het Amsterdam Museum, Museum Volkenkunde en Kasteel Hoensbroek – ging laatstgenoemde er uiteindelijk met de prijs vandoor. Zij hebben een 360-graden-beleving neergezet waarin acteurs de kijker meenemen door het slot. De kijker kan zo zelf zijn digitale bezoek vormgeven en wordt tegelijkertijd vermaakt. De jury was lovend over de online beleving die hieruit is voortgekomen.
Directeur van Kasteel Hoensbroek, Hans Thuis, verklaart tegenover de NRC dat hij aanvankelijk zijn aarzelingen had bij een virtueel kasteel. „En met mij meer medewerkers. De vrees was toch: ‘Geven we niet alles weg? Komen ze nog wel? Later kwam het besef dat het eerder andersom werkt. Als je iets op film of op de computer hebt gezien, wil je het ook echt ervaren: een kasteel ruiken, proeven. Een presentatie biedt ook extra mogelijkheden: het verhaal vertellen in meerdere lagen, deelaspecten en objecten extra uitlichten.”
More to come
Ondertussen zijn we op een punt aanbeland waarbij het digitale netwerk niet alleen maar een platform is om fysieke kunst te archiveren, te delen en te bewonderen. Tegenwoordig winnen NFT’s aan populariteit. Dit zijn digitale kunstwerken die uitsluitend online bestaan en voor astronomische bedragen van de hand gaan. Afgelopen maart wist internetkunstenaar Beeple zijn werk, een collage van vijfduizend van zijn kunstwerken, voor maar liefst 58,2 miljoen euro te verkopen.
