De collectie van het Veenkoloniaal Museum

De vaste tentoonstelling

In het monumentale pand uit 1911 laat het Veenkoloniaal Museum te Veendam de ontwikkeling van de Groninger Veenkoloniën zien. Een boeiende collectie die ons meer vertelt en toont dan enkel vervening en turfgravers: honderden binnenschepen, tientallen kilometers kanaal, de rijke industrie van aardappelzetmeel en strokarton en de vele zeevarenden.

Ooit kwam meer dan 60% van de Nederlandse zeegaande vloot uit de Groninger Veenkoloniën en werd ‘Koers Oostzee’ gezet. Ze vertellen ook het verhaal van de Gouden Aardappel die meer dan zetmeel opleverde, het verhaal van Lloyds uit Londen die zich in Veendam vestigde, maar ook over de historische verbinding met de Letse stad Riga. De rijke geschiedenis is verbonden door water en gevormd door ondernemende kapiteins, landbouwers en fabrikanten.

De stro- karton- en aardappelzetmeelindustrie waren heel belangrijk voor de regio. Eén van de eerste (en waarschijnlijk ook meest bekende) aardappelzetmeelfabrikanten was Willem Albert Scholten. Hij heeft zijn aardappelzetmeel ‘imperium’ opgebouwd vanuit de Groninger Veenkoloniën. Hij opende daar in 1842 de deuren van zijn eerste fabriek. Zijn firma zou uitgroeien tot de eerste Nederlandse multinational. Uiteindelijk bezat hij meer dan 20 fabrieken, zowel in binnen- als buitenland, tot aan Rusland aan toe. Hij heeft aan verschillende kunstenaars gevraagd om schilderijen te maken met bijzondere episodes uit zijn leven. Dat zijn hele grote doeken geworden van 1,5 meter breed en een gedeelte hiervan is ook te bezichtigen in het Veenkoloniaal Museum.

Van hout en verre reizen

Houtzagerijen in de Groninger Veenkoloniën – 16 juni t/m 29 september 2019

Deze zomer plaatst het Veenkoloniaal Museum te Veendam de houtzaagmolens in de Groninger Veenkoloniën in het voetlicht. Na de vervening kende de Groninger Veenkoloniën een lange periode van welvaart. De scheepsbouw die langs de Veenkoloniale kanalen ontstond, stimuleerde de komst van houtzagerijen. De houthandel speelde een belangrijke rol bij de Oostzeevaart. In de 19^de eeuw kwam zelfs 60% van de Nederlandse vloot uit de Groninger Veenkoloniën.

In de 18^de eeuw ontstonden de eerste houtzaagmolens in de Groninger Veenkoloniën. Daarvoor was men nog afhankelijk van de houtzaagmolens die aan het Damsterdiep stonden, in de steden Groningen en Winschoten. Met de aanleg van het Winschoterdiep (1618-1636) verrezen er diverse zaagmolens aan dit kanaal en de dorpen ten zuiden van het kanaal.

In de tentoonstelling krijgen we een beeld van de levendige handel die op het Oostzeegebied ontstond. De eigenaren van de molens kochten in de Baltische landen soms flinke bosarealen op. Men beperkte zich dus niet alleen tot het houtzagen, maar was eveneens actief betrokken bij de houthandel. Soms was het een combinatie van een scheepswerf, rederij en houtzagerij zoals bij K. & J. Wilkens in Veendam. Van al deze stoere windmolens is anno 2019 bijna niets meer terug te vinden. Soms nog een leeg terrein, een balkengat, maar de molens zelf zijn allen verdwenen of verplaatst. Eind 19^de eeuw waren bijna alle molens door de opkomst van stoom verdwenen. De molen werd stilgezet en alleen de zaagschuren bleven in bedrijf.

Bekijk de video’s op onze website en ontdek alles over het museum. Reis af naar het Veenkoloniaal Museum in Veendam en aanschouw de collectie!