Collectie van Vestingmuseum Oudeschans

Tijdens de 80-jarige oorlog werd in 1593 door graaf Willem Lodewijk van Nassau bij Bellingwolderzijl een vesting aangelegd; hij kwam hier toen aan met 150 schepen en 2.200 man krijgsvolk. De vesting speelde in 1593 en 1594 een belangrijke rol in de strijd van de Staatse troepen (de Hollanders) tegen de Spaanse macht. De vesting kreeg de vorm van een onregelmatige vierhoek. De zijl bleef binnen de vesting, zodat ook de Westerwoldsche Aa door de vesting bleef stromen. De schans lag op een zeer strategisch punt, want door de sluis te openen kon men zeewater naar binnen laten of, door de sluis gesloten te houden, het water van de Westerwoldsche Aa, tegenhouden. Zo kon een groot gebied onder water gezet worden. In de loop van de tijd werd de Bellingwolderschans versterkt en kreeg steeds meer vaste bebouwing.

Een Nieuwe en Oude schans

In 1628 werd de Langakker- of Nieuwe schans aangelegd; daardoor werd de Bellingwolderschans voortaan (de) Oude schans.
Oudeschans lag vlak aan de Dollard totdat in 1657 de dijk van Nieuweschans naar Stocksterhorn werd aangelegd. Het hele gebied ten zuidwesten van Nieuweschans werd toen drooggelegd. In 1659 werd ook de Westerwoldsche Aa om de vesting heen geleid. Pas toen kreeg Oudeschans haar huidige vorm.
In de strijd tegen de bisschop van Münster (Bommen Berend) in 1672 en in de Franse tijd (1795) was de vesting Oudeschans ook weer van betekenis.
Oudeschans is in 1814 als vesting opgeheven, maar er is in de structuur van het dorp weinig veranderd.
Het stratenplan is bewaard gebleven en de plaats van de vroegere wallen en grachten is nog in de verkaveling te herkennen.

Archeologisch onderzoek

In 1982 werd voor het eerst archeologisch onderzoek binnen de wallen van Oudeschans uitgevoerd. Dit was in het kader van de reconstructie van de schans en het leggen van een compleet rioleringssysteem. Hierbij kwamen veel archeologische zaken aan het licht, zoals: funderingen van militaire gebouwen, waterkelders, waterputten van opgestapelde wijnvaten en een grote waterput op het Marktplein. Bijzonder was wel bij het aantreffen van een bijna complete stenen fundering van een soldatenbarak. Zelfs de haardplaatsen met ingegraven aspotten waren nog aanwezig. Alles is door vrijwilligers van de Stichting Archeologie & Munument te Emmen vastgelegd en uitvoerig gedocumenteerd.

Rijk aan vondsten waren vooral de vele onderzochte slootjes die in de schans langs de straatjes hebben gelopen. De slootjes zijn vooral met huisvuil dicht gegooid met als sluitingsdatum rond 1625. Vooral huisraad als kookpotten, borden, papkommen, kannen en kruiken zijn er in aangetroffen. Zo zijn er ook honderden schoenen aangetroffen van vooral kinderen. Maar ook zijn er z`n 10.000 fragmenten van kleipijpen verzameld en honderden munten uit diverse gewesten. Tot de meest bijzondere vondsten behoren wel een bronzen kruisbeeld uit de 16e eeuw en een Boheems bekerglas. Het glas in acht verschillende emaillekleuren versierd met centraal twee vrouwenportretten. Dit bijzondere glas dateert uit het eind van de 16e eeuw. Alle toonbare bodemvondsten zijn in het vesting museum te bewonderen.