Nederland beschikt over meer dan zeshonderd verschillende musea met allemaal hun eigen verzameling. Veel om te bewonderen dus, maar uit cijfers blijkt dat wat we zien in de musea slechts tien procent is van de gehele verzameling. De rest van de verzameling ligt opgeborgen in de uitpuilende depots. Sommige objecten liggen er al jaren en komen misschien nooit meer in het museum te liggen. Wanneer jij of ik onze zolder opruimen gooien we een hoop oude spullen weg. Het wegdoen van spullen, wat in de museumwereld ontzamelen wordt genoemd, blijkt voor musea toch iets minder voor de hand te liggen.
Eerste toegankelijke kunstdepot ter wereld
Op zaterdag 6 november 2021 opende Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam de deuren van haar gloednieuwe depot. Dit depot, een 39 meter hoog gebouw met een vloeroppervlakte van vijftienduizend vierkante meter, biedt plek voor meer dan 151.000 kunstwerken. Het is het eerste toegankelijke kunstdepot ter wereld. In plaats van een klein percentage zichtbare kunstwerken, kan je hier de hele kunstcollectie van het museum bekijken. Het museum speelt hierbij in op de trend om de collectie zichtbaarder te maken voor het publiek. Voorheen hadden alleen het eigen museumpersoneel en genodigden hier toegang toe.
65 miljoen schatten opgeborgen in depots
In een onderzoek in 2014 werd de grootte van de verzameling kunstobjecten in alle depots in Nederlandse musea geschat op 65 miljoen. Door ontzameling zouden de depots van musea overzichtelijker worden. Een reden dat het ontzamelen nog niet op grote schaal gebeurt, wordt veroorzaakt door de angst die musea hebben voor het werk dat ze wegdoen. Dit kan later van grote waarde blijken of in waarde stijgen door de groeiende populariteit van het kunstwerk of de kunstenaar. Een ander belangrijke reden waarom musea niet direct overgaan tot ontzamelen is omdat veel collecties tot stand zijn gekomen dankzij schenkingen van particuliere verzamelaars. Deze schenkingen worden vaak gedaan onder de voorwaarde dat het werk in de collectie blijft.Deze schenkers wil je dan ook niet tegen het hoofd stoten door afstand te doen van de werken. Daarbij kan zo’n kunstwerk een belangrijk onderdeel zijn van het verhaal. Haal je deze weg, dan is het verhaal niet meer compleet.
LAMO
Wanneer een museum dan toch besluit om afstand te doen van een object, krijgt het te maken met de Leidraad Afstoten Museale Objecten (LAMO). De LAMO ziet erop toe dat objecten geen wettelijke, ethische of andere bezwaren hebben die een obstakel vormen bij de verkoop aan particulieren en/of bedrijven. Hiermee beschermt de LAMO het erfgoed van nationaal belang, zodat dit behouden blijft voor de Nederlandse samenleving. Tevens geeft de LAMO aan met welke aspecten het museum rekening dient te houden bij het opstellen van een afstotingsplan. Daarin wordt omschreven hoe de procedure rondom afstoting moet worden uitgevoerd. Pas wanneer de objecten door de hele procedure zijn gegaan kan het museum overgaan tot de daadwerkelijke verkoop van het kunstobject.
Verkoop aan musea en particulieren
Deze verkoop kan zijn aan instellingen, zoals andere musea, of particulieren. Zo kunnen sinds 2006 musea hun objecten online aanbieden via een herplaatsingsdatabase. Wanneer na twee maanden het object nog niet is overgenomen door een andere instelling gaat het de particuliere markt op. De werken kunnen dan verkocht worden via bijvoorbeeld een veiling of Stichting MuseumDepotShop. Deze stichting ondersteunt musea om van hun depot-overschotten af te komen en de museale objecten een tweede leven te geven. Sinds de lancering in 2019 hebben al duizenden objecten een nieuw huis gevonden.
Het ontzamelen van een museumdepot is dus niet zo vanzelfsprekend en gemakkelijk, maar verborgen schatten zouden net als bij het opruimen van een zolder, aan het licht kunnen komen.
